اماكن متبرّكه منا، مزدلفه و عرفات تقريباً در خطّى مستقيم قرار دارند كه كوههايى بلند، با درّه ها و مسيلهايى چند، پيرامون آن را فرا گرفته است.

صحراى منا، نزديك ترين اين مناطق به شهر مكه است كه در هفت كيلومترى ناحيه شمال شرقى حرم قرار دارد. (اين فاصله از راه زيرگذر به چهار كيلومتر كاهش يافته است.) مِنا دربردارنده مناطقِ چادرهاى حاجيان، قربانگاه و جمرات است كه خود به سه بخش: جمره اولى، جمره وسطى و جمره عقبى تقسيم مى شود. مسجد خيف هم كه در جاى اقامت پيامبر(صلى الله عليه وآله) برپا شده در منا واقع است. در آنجا آرامگاهى نيز براى حاجيان ساخته اند.

جزئيّات شبستان عثمانى، كه با سنگ طبيعى رياض نماسازى شده است.

مزدلفه، امتداد طبيعى دشت مناست و از ناحيه غرب تا تپّه هاى بلند اَخْشَبَيْن در نزديكى عرفات گسترده است. در مزدلفه بنايى برپا نيست، جز مسجدى كه بر فراز مشعرالحرام ساخته اند و برخى ساختمانهاى دولتى.

عرفات، دشتى است در هيجده كيلومترى حرم، ده كيلومترى منا و شش كيلومترى مزدلفه. اين دشت نسبتاً هموار، دو نقطه مهم دارد: الف: جبل الرحمه، كوهى سنگى كه پيامبر(صلى الله عليه وآله) در حجّة الوداع برآن ايستادودعا كرد. ب: مسجد نمره، در محلّ خيمه اى كه پيامبر(صلى الله عليه وآله) در همان سفر برپا ساخت.

نامهاى مكّه مكرّمه

گويند: مكّه را از اين رو بدين نام خوانده اند كه عرب در جاهليّت مى گفت: «حجّ ما درست نيايد، مگر آن كه به كنار كعبه رويم و «نَمُكُّ فيه»; يعنى به سان مرغان شباهنگ آواز سردهيم».

نام مكّه در قرآن كريم، يك بار، در سوره فتح، (آيه 24) چنين آمده است:

وَهُوَ الّذي كَفَّ اَيْديهُمْ عَنْكُم وَاَيْديكُمْ عَنْهُم بِبَطْنِ مَكَّةَ مِن بَعدِ اَن اَظْفَرَكُمْ عَلَيهِمْ وَ كانَ اللهُ بِما تَعْملُونَ بَصيراً

«و اوست همان كسى كه در دلِ مكّه ـ پس از پيروز كردن شما بر آنان ـ دستهاى آنها را از شما و دستهاى شما را از ايشان كوتاه كرد و خدا به آنچه مى كنيد همواره بيناست.»

از نامهاى فراوان مكّه، يكى نيز بَكّه است، كه آن هم تنها يك بار در سوره آل عمران، (آيه 96) آمده است. مكّه مكرّمه نامهاى ديگرى هم دارد، كه پرآوازه ترين آنها اُمُّ القُرى (مادر شهرها) است كه دوبار در قرآن بدين نام خوانده شده است: سوره انعام، آيه 92 و سوره شورى، آيه 7.

از نامهاى ديگر آن، بَلَد است (سوره بلد، آيه1) و بَلَد اَمين (سوره تين، آيه 3) و البَلْدَة (سوره نمل، آيه 91) و حرم آمِن (سوره قصص، آيه 57 و سوره عنكبوت، آيه 67).